سوزش و خون ریزی هنگام اجابت مزاج، شکایت نسبتا شایعی به حساب می آید. آیا باید از این علایم بترسیم یا باید با آن ها بسازیم؟
خون در مدفوع می تواند به علت بیماری های ناحیه مقعد و یا بیماری های قسمت های بالاتر روده باشد. خون ریزی های بالاتر از مقعد که در روده بزرگ است اغلب به علت غده های خوش خیم یا بدخیم روده و گاهی زخم های روده است اما از بیماری های مقعد دو دسته هستند که خون ریزی می دهند، یکی هموروئید (بواسیر) که سبب خون ریزی می شود. این خون ریزی به صورت قطرات خون در مدفوع است و با درد همراه نیست. علت دیگر فیشر مقعد یا همان شقاق است.
پس با این حساب، فقط شقاق است که خونریزی اش با سوزش و درد همراه است؟
تقریبا باید گفت بله؛ در این بیماری علامت عمده، درد و سوزش مقعد است که می تواند با خون ریزی توام شود. خون ریزی در شقاق به صورت قطرات خون روشن پس از دفع و یا هم زمان با دفع است. به ندرت تومورهای مقعد هم باعث خون ریزی مقعد می شوند. اگر چه این خون ریزی ها به صورت روشن نبوده و ممکن است تیره باشند ولی گاهی کاملا با هموروئید اشتباه می شوند. درد می تواند همراه با این تومورها (غده ها) باشد و یا نباشد.
دانستن فرق این بیماری ها با هم برای بیمار مهم است؟ اصلا با مشاهده این علایم باید چه کار کرد؟
اگر چه دانستن تفاوت این بیماری ها مهم است اما نباید تشخیص بیماری ها را به عهده خود بیمار گذاشت چون گاهی علایم بسیاری از این بیماری ها با هم مشابه است. تازه پزشک درمانگر هم اغلب فقط با شرح حال و معاینه به تشخیص های احتمال نمی رسد و در بسیاری از موارد اقدام به روش های تشخیصی بیشتر مثل دکتوسیگموئیدوسکوپی و یا کولونوسکوپی می کند.
کدام یک از این بیماری ها خطرناک تر هستند و بررسی فوری می خواهند؟
اصولا اگر بیمار با خون در مدفوع مراجعه کند باید با دقت و فوریت بیشتری مورد ارزیابی قرار گیرد چون خون در مدفوع می تواند به علت تومورها (غده های) روده و مقعد باشد. علایم دیگری که می توانند نشان دهنده غده های روده باشد شامل تغییر اجابت مزاج، کاهش وزن و بی اشتهایی است. اگر خون ریزی به صورت خون تیره و یا با دفع لخته و یا مخلوط شدن مدفوع و خون باشد، نگران کننده تر است.
آیا پی گیری این بیماری ها در مردان و زنان فرق دارد؟
تفاوت عمده ای در پی گیری و شیوع بیماری های مقعد بین زن و مرد وجود ندارد اما به دلیل بارداری و زایمان ممکن است هموروئید در خانم ها کمی شایع تر شود، خصوصا در دوران بارداری، اما زن ها به علت حجب و حیای بیشتر اغلب دیرتر به پزشک مراجعه می کنند. در مورد پیشگیری، تفاوت عمده ای بین زن ها و مردها نیست.
در داروخانه ها با پمادها یا قطره های صنعتی یا گیاهی مواجه می شویم که مثلا روی آن نوشته اند: ضدهموروئید یا ضدشقاق. آیا استفاده از این محصولات دارویی را تجویز می کنید؟
بسیاری از این داروها در کارآزمایی های بالینی مورد استفاده قرار نگرفته اند تا کارایی آن ها به صورت علمی اثبات شود. بسیاری از داروهای رایج مثل پماد آنتی هموروئید در درمان هموروئید تقریبا هیچ جایگاهی ندارد. توصیه ی اکید بنده این است که به هیچ وجه از این داروها به صورت سرخود استفاده نشود. نه به دلیل تاثیر نداشتن این داروها، بلکه به این دلیل که بیمار با تشخیص احتمالی هموروئید و یا شقاق اقدام به مصرف این داروها می کند در حالی که ممکن است بیماری جدی تری مطرح باشد.
در روزنامه ها گاهی آگهی های مبنی بر "درمان غیرجراحی هموروئید توسط لیزر" منتشر می شود. این شیوه ها چه قدر علمی است؟
اگر چهار بیماری شایع مقعد را مدنظر قرار دهیم، لیزر در درمان سه تا از این بیماری ها هیچ نقشی ندارد؛ تاکید می‌کنم: هیچ نقشی ندارد. این بیماری ها عبارت هستند از شقاق، آبسه مقعدی و فیستول مقعد. در درمان هموروئید (بواسیر) در نوع خارجی هم هیچ جایگاهی ندارد اما در هموروئید داخلی می توان از لیزر استفاده کرد اما به دلیل تاخیر در بهبود زخم و گران بودن، روش مناسبی نیست و در اکثر کشورهای جهان از لیزر استفاده نمی شود.
اما این که درمان های غیرجراحی در بیماری های مقعد وجود دارد یا خیر؟ جواب آن مثبت است. در درمان شقاق از پمادهای نیتروگلیسیرین و دیلتیازم استفاده می شود و یا در درمان هموروئید از حلقه های لاستیکی به جای جراحی، استفاده می شود.